دیالیز کبدی DPMAS چیست؟ نجات کبد در شرایط بحرانی

کبد یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن است که نقش مهمی در تصفیه خون، متابولیسم داروها، تولید پروتئین‌ها و تنظیم بسیاری از فرآیندهای بیوشیمیایی دارد. اما گاهی عملکرد آن به‌طور ناگهانی و یا به صورت تدریجی دچار اختلال می‌شود، و در نتیجه زندگی بیمار به خطر می‌افتد. در چنین شرایط بحرانی، روش‌هایی مثل دیالیز کبدی یا DPMAS به‌عنوان یک راهکار حیاتی و نجات‌بخش وارد عمل می‌شوند. اما دیالیز کبدی دقیقا چیست، چگونه کار می‌کند، و چه کسانی به آن نیاز دارند؟

دیالیز کبدی DPMAS چگونه کار می‌کند؟

DPMAS مخفف «دیالیز مولکولی با جذب پلاسمایی» (Double Plasma Molecular Adsorption System) است. این روش یک نوع از درمان جایگزینی عملکرد کبدی به شمار می‌آید که در مواقعی به کار می‌رود که کبد به دلایل مختلفی مانند نارسایی حاد یا مزمن، دیگر قادر به انجام وظایف خود نیست.

در این روش، ابتدا پلاسما یا همان بخش مایع خون از سلول‌های خونی جدا می‌شود. سپس از فیلترهای مخصوصی عبور می‌کند که شامل رزین‌های جاذب هستند؛ این فیلترها مواد سمی، بیلی‌روبین، اسیدهای صفراوی و سایر ترکیبات آسیب‌زا را از پلاسما حذف می‌کنند. در پایان، پلاسما مجدداً با سلول‌های خونی ترکیب شده و به بدن بیمار بازگردانده می‌شود.

تفاوت دیالیز کبدی با دیالیز کلیه چیست؟

شاید این پرسش برای شما پیش بیاید که دیالیز کبدی چه تفاوتی با دیالیزهای رایج مانند همودیالیز یا دیالیز صفاقی دارد. در واقع، دیالیز کلیه با هدف پاک‌سازی مواد زائد مانند اوره و کراتینین و خارج کردن مایعات اضافی از بدن انجام می‌شود و جایگزین عملکرد کلیه‌هاست. اما در دیالیز کبدی یا DPMAS، تمرکز اصلی بر حذف سموم خاصی است که در اثر نارسایی کبد در بدن تجمع می‌یابند؛ از جمله بیلی‌روبین و آمونیاک. به‌بیان ساده‌تر، در حالی که دیالیز کلیه بیشتر با ادرار و تنظیم آب و الکترولیت‌ها مرتبط است، دیالیز کبدی برای حفظ عملکرد مغز، کاهش مسمومیت و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از نارسایی کبد به‌کار می‌رود. برای آشنایی بیشتر با دیالیز کلیه و روش‌های مختلف آن، [مقاله کامل ما درباره دیالیز را اینجا بخوانید](لینک مقاله دیالیز کلیه).

چه بیمارانی از دیالیز کبدی بهره می‌برند؟

دیالیز کبدی عمدتا برای بیمارانی استفاده می‌شود که در مرحله نهایی بیماری کبدی قرار دارند یا دچار نارسایی کبدی حاد شده‌اند. موارد شایع عبارتند از:

هپاتیت ویروسی حاد یا مزمن فعال:

در مواردی که هپاتیت ویروسی به سرعت باعث تخریب گسترده سلول‌های کبدی می‌شود، عملکرد کبد به شدت افت کرده و سموم در خون تجمع می‌یابد. دیالیز کبدی با پاکسازی این سموم می‌تواند وضعیت بیمار را پایدار نگه دارد تا بدن فرصت بهبودی یا دریافت درمان‌های تکمیلی پیدا کند.

سیروز پیشرفته:

در بیماران مبتلا به سیروز کبدی، تجمع مواد سمی در خون می‌تواند منجر به بروز انسفالوپاتی کبدی و اختلال شدید در سطح هوشیاری شود. دیالیز کبدی با حذف این مواد و کمک به تنظیم متابولیسم، کیفیت زندگی بیمار را بهبود داده و خطر عوارض حاد را کاهش می‌دهد.

مسمومیت دارویی یا قارچی:

برخی داروها یا سموم قارچی به سرعت کبد را تخریب کرده و بیمار را در معرض نارسایی حاد قرار می‌دهند. استفاده به‌موقع از دیالیز کبدی می‌تواند این سموم را از جریان خون حذف کرده و شانس بقا و بهبود بیمار را افزایش دهد.

بیماران در لیست انتظار پیوند کبد:

بیمارانی که کبدشان توان ادامه حیات ندارد و در انتظار پیوند هستند، نیازمند درمانی حمایتی‌اند تا وضعیت عمومی بدنشان حفظ شود. دیالیز کبدی با کاهش بار سمی و تثبیت شرایط متابولیک، زمان ارزشمندی برای رسیدن به پیوند فراهم می‌کند.

نارسایی کبدی ناشی از شوک سپتیک یا سندرم‌های التهابی شدید:

در شوک عفونی یا التهاب‌های گسترده، عملکرد کبد به‌شدت آسیب می‌بیند و تعادل بدن به هم می‌ریزد. دیالیز کبدی با کاهش واسطه‌های التهابی و سموم، می‌تواند شرایط بیمار را کنترل کرده و از وخامت بیشتر وضعیت جلوگیری کند. در این شرایط، دستگاه DPMAS به کاهش میزان سموم و تنظیم تعادل بیوشیمیایی بدن کمک می‌کند و شرایط بیمار را برای بهبود یا انجام درمان‌های دیگر فراهم می‌سازد.

فرآیند درمان دیالیز کبدی با دستگاه DPMAS چگونه انجام می‌شود؟

آماده‌سازی و نصب دستگاه

ابتدا با استفاده از کاتترهای وریدی مرکزی، دسترسی به خون بیمار فراهم می‌شود. پرستاران و تیم پزشکی دستگاه را تنظیم کرده و پلاسمافرزیس آغاز می‌شود.

جداسازی پلاسما

خون وارد دستگاه شده و پلاسما از اجزای سلولی آن جدا می‌شود. این مرحله نیاز به دقت بالای تجهیزات و اپراتور دارد.

عبور پلاسما از فیلترهای جذبی

پلاسما از ستون‌های جذب عبور داده می‌شود که به‌طور اختصاصی سموم مولکولی را به دام می‌اندازند. این فیلترها قابلیت حذف مؤثر بیلی‌روبین، آمونیاک، و سیتوکین‌ها را دارند.

بازگرداندن پلاسما به بدن

پلاسما پس از تصفیه مجدد با سلول‌های خونی ترکیب شده و به بدن باز می‌گردد. در این حین، وضعیت همودینامیک و تعادل مایعات بدن به‌طور مداوم مانیتور می‌شود.

هر جلسه درمان ممکن است چندین ساعت طول بکشد و بسته به شرایط بیمار، چند بار در هفته نیز تکرار شود.

مزایای DPMAS در مقایسه با سایر روش‌ها

• حذف مؤثر مواد سمی خاص کبدی که در روش‌های معمول دیالیز حذف نمی‌شوند؛
• افزایش کیفیت زندگی بیماران نهایی کبدی تا زمان پیوند؛
• کاهش عوارض انسفالوپاتی و ادم مغزی؛
• پایداری بیشتر در بیماران بستری در ICU.