اکسیژن رسانی ECMO چه زمانی باید از استفاده شود؟
استفاده از ECMO معمولا زمانی مطرح می‌شود که عملکرد قلب یا ریه به شدت مختل شده و روش‌های معمول درمانی مثل ونتیلاتور مکانیکی یا داروهای حمایتی پاسخگوی بحران به وجود آمده نباشند. در چنین شرایط بحرانی و اورژانسی، به ویژه در نارسایی تنفسی و موارد زیر، پزشکان تشخیص استفاده از اکسیژن رسانی ECMO را خواهند داد:
نارسایی شدید تنفسی
زمانی که ریه‌ها قادر به تبادل گازها نیستند و بیمار با ونتیلاتور هم دچار کمبود اکسیژن است، ECMO می‌تواند اکسیژن‌رسانی را به‌صورت مصنوعی انجام دهد. این وضعیت در مواردی مثل سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) و آسیب شدید ریه رخ می‌دهد.
نارسایی قلبی حاد
در بیماران با شوک کاردیوژنیک یا ایست قلبی که قلب توان پمپاژ خون را ندارد، ECMO به‌عنوان قلب مصنوعی عمل میکند و خون را به جریان می‌اندازد تا اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها حفظ شود.
ترکیب مشکلات قلبی و ریوی
گاهی بیماران هر دو مشکل قلبی و ریوی را به طور همزمان دارند؛ در این شرایط ECMO کمک میکند تا فشار از روی هر دو عضو برداشته شود و زمان کافی برای درمان فراهم گردد.
کاربرد ECMO در کووید-19 و دیگر موارد تنفسی
در همه‌گیری کووید-19، ECMO به‌عنوان یک روش نجات‌بخش برای بیماران مبتلا به نوع شدید بیماری که دچار نارسایی تنفسی حاد شده‌اند، کاربرد فراوان پیدا کرد. در این بیماران، حتی استفاده از ونتیلاتور مکانیکی نیز پاسخگو نبود و ECMO به‌صورت موقت اکسیژن‌رسانی را ادامه داد تا ریه‌ها فرصت بهبودی داشته باشند.
علاوه بر کووید-19، ECMO در بیماری‌های زیر نیز کاربرد دارد:
- پنومونی شدید
- عفونت‌های ریوی غیرقابل کنترل
- آسیب ریه ناشی از سموم یا تروما
- پیوند ریه (در مرحله انتظار یا به‌عنوان حمایت پس از عمل)
بر اساس آمار مراکز معتبر مانند Mayo Clinic، شانس زنده ماندن بیماران پس از استفاده از ECMO وابسته به عوامل مختلفی همچون سن، شدت بیماری و مدت زمان استفاده از دستگاه است، اما در بسیاری موارد، نرخ نجات بیماران را به‌طور قابل توجهی افزایش داده است.
تفاوت اکسیژن رسانی ECMO با روش‌های درمانی دیگر
ونتیلاتور مکانیکی
ونتیلاتور کمک میکند تا بیمار نفس بکشد، اما در حالتی که ریه‌ها توان تبادل گاز را ندارند، فشار مثبت ونتیلاتور ممکن است به بافت ریه آسیب برساند. ECMO در این شرایط فشار را کاهش داده و وظیفه اکسیژن‌رسانی را بر عهده می‌گیرد.
دستگاه قلب مصنوعی
دستگاه‌های پمپ قلب مصنوعی معمولاً فقط عملکرد قلب را حمایت می‌کنند، اما اکسیژناسیون غشایی با ECMO همزمان می‌تواند قلب و ریه را پشتیبانی کند، بنابراین در شرایطی که هر دو عضو آسیب دیده‌اند، این امر مزیت قابل توجهی به حساب می‌آید.
چالش‌ها و مراقبت‌های حین استفاده از ECMO
اجرای ECMO نیازمند تیم تخصصی و تجهیزات پیشرفته است و در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) انجام می‌شود. برخی از چالش‌ها و نکات مهم در این فرایند عبارتند از:
- کنترل دقیق انعقاد خون به دلیل خطر تشکیل لخته در دستگاه
- مراقبت از کاتترهای وارد شده به رگها و جلوگیری از عفونت
- پایش مداوم عملکرد دستگاه و وضعیت بیمار توسط تیم پرستاری و پزشکی
- نیاز به حمایت‌های دارویی و درمان‌های مکمل جهت کنترل فشار خون و عملکرد اندام‌های دیگر
