درمان افسردگی با تحریک مغناطیسی مغز rTMS : بدون دارو، بدون درد
افسردگی مقاوم به درمان (Treatment-Resistant Depression) حالتی است که در آن بیمار با وجود مصرف دو یا چند داروی ضدافسردگی با دوز مناسب و مدت کافی، هنوز علائم افسردگی را تجربه می‌کند. برای این بیماران، روش‌های جایگزین مانند تحریک مغناطیسی مغز (TMS) میتواند بسیار موثر باشد.
در بیماران افسرده، فعالیت نورونی در این ناحیه معمولا کاهش می‌یابد. پالس‌های مغناطیسی که توسط دستگاه rTMS تولید می‌شوند، می‌توانند فعالیت عصبی را در این نواحی افزایش داده و موجب بهبود علائم افسردگی شوند. درمان، بدون نیاز به بیهوشی یا بستری شدن انجام می‌گیرد و هر جلسه بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد.
مطالعات متعدد حاکی از آن است که درمان با rTMS در بیش از پنجاه درصد از بیماران مقاوم به دارو، موثر بوده است. برخی از بیماران حتی به بهبودی کامل دست پیدا کرده‌اند. نکته مهم آن است که برخلاف برخی درمان‌های دیگر، rTMS باعث افت کارکرد ذهنی یا حافظه نمی‌شود.
مزایای درمان غیرتهاجمی با rTMS
یکی از بزرگ‌ترین مزایای rTMS نسبت به سایر روش‌های درمان اختلال افسردگی، غیرتهاجمی بودن آن است. برخلاف درمان‌های دارویی یا شوک‌درمانی (ECT)، در این روش نیازی به مصرف دارو، بیهوشی یا وارد کردن الکترود به بدن وجود ندارد. این مزیت، rTMS را برای بسیاری از بیماران قابل‌پذیرش‌تر و کم‌خطرتر می‌سازد.
مهم‌ترین مزایای rTMS عبارتند از:
- بدون نیاز به دارو مناسب برای بیمارانی که از عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی مانند خواب‌آلودگی، افزایش وزن، سردرد یا اختلالات جنسی رنج می‌برند.
- عدم نیاز به بستری جلسات درمان به‌صورت سرپایی و در محیط کلینیکی انجام می‌شود و بیمار بلافاصله پس از درمان میتواند به فعالیت‌های روزمره بازگردد.
- عوارض جانبی اندک شایع‌ترین عارضه، احساس فشار یا درد خفیف در ناحیه سر هنگام دریافت پالس‌های مغناطیسی است که معمولاً پس از چند جلسه کاهش می‌یابد.
- افزایش انگیزه بیمار روند غیرتهاجمی و بدون درد، تجربه درمان را برای بیماران آسان‌تر می‌کند و احتمال پیروی از برنامه درمانی را بالا می‌برد.
چرا rTMS در افسردگی مقاوم موفق عمل می‌کند؟
این روش به طور مستقیم ناحیه‌های مغزی مربوط به خلق‌وخو را هدف قرار می‌دهد و نسبت به داروهایی که به‌صورت سیستمیک عمل می‌کنند، اثر موضعی و سریع‌تری دارد. همچنین تحریک مغناطیسی با rTMS نیز به افزایش تولید نوروترنسمیترهایی مانند سروتونین و دوپامین کمک می‌کند.
فرآیند درمان افسردگی با rTMS چگونه است؟
درمان با rTMS معمولا شامل یک دوره ۴ تا ۶ هفته‌ای است که در این مدت، بیمار ۵ جلسه در هفته و هر بار حدود ۳۰ دقیقه تحت درمان قرار می‌گیرد. در طی هر جلسه:
- بیمار روی صندلی راحتی می‌نشیند.
- دستگاه روی ناحیه خاصی از سر قرار می‌گیرد.
- پالس‌های مغناطیسی به‌صورت تکراری و با شدت مشخص به قشر مغز ارسال می‌شود.
- بیمار ممکن است صدای کلیک یا لرزش خفیف احساس کند.
در پایان دوره درمان، بسیاری از بیماران کاهش چشمگیری در شدت افسردگی تجربه می‌کنند. در برخی موارد، درمان نگهدارنده به صورت جلسات پراکنده در ماه‌های بعد ادامه می‌یابد.
مقایسه تحریک مغناطیسی مغز rTMS با دارودرمانی
در مقایسه با دارودرمانی، rTMS یک گزینه ایمن‌تر و کم‌عارضه‌تر به شمار می‌رود. داروهای ضدافسردگی معمولا برای اثرگذاری به چند هفته زمان نیاز دارند و ممکن است با عوارضی مانند افزایش وزن، خواب‌آلودگی، مشکلات گوارشی یا کاهش میل جنسی همراه باشند. همچنین، در برخی بیماران، حتی پس از مصرف طولانی‌مدت دارو، پاسخ درمانی مطلوب حاصل نمی‌شود.
در مقابل، rTMS بدون نیاز به مصرف دارو و بدون ایجاد عوارض سیستمیک، مستقیما بر نواحی هدف در مغز اثر می‌گذارد و میتواند طی چند جلسه اولیه، بهبود قابل‌توجهی در علائم ایجاد کند. علاوه بر این، بیماران پس از هر جلسه قادرند فعالیت‌های روزمره خود را بلافاصله از سر بگیرند، زیرا این روش نیاز به بستری یا دوره نقاهت ندارد. به همین دلیل، rTMS به‌ویژه برای افرادی که به دارودرمانی پاسخ مناسبی نداده‌اند یا تمایلی به تحمل عوارض جانبی دارو ندارند، گزینه‌ای ارزشمند محسوب می‌شود.
تجربه بیماران افسردگی از درمان با rTMS
بیمارانی که تحت درمان rTMS قرار گرفته‌اند، اغلب تجربه‌ای مثبت گزارش کرده‌اند. احساس کاهش تدریجی غم و بی‌انگیزگی، بهبود خواب و تمرکز، و بازگشت به فعالیت‌های اجتماعی از جمله تغییرات شایع گزارش‌شده هستند.
همچنین بیمارانی که به دلیل بارداری، بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف هم‌زمان سایر داروها نمی‌توانند داروهای ضدافسردگی مصرف کنند، rTMS را به‌عنوان راهکاری ایمن و کم‌خطر تجربه کرده‌اند.
